(Westland, 3 augustus 2022). Hij is nu een bekende Nederlander, vroeger slechts een wereldberoemde Westlander. Er gaat bijna geen dag voorbij waarop hij niet op 55-inch beeldbreedte de gemiddelde huiskamer binnendringt; vastgenageld aan, om het even, welke talkshowtafel. Waarbij menig hardhorende de volumeknop moet hanteren om zijn kraaikrassende hoge stem in te tomen. Een leider van, zoals hij zegt, de meeste boeren. Sjaak dus, onze Van der Tak.
Gezicht én stem
Toen de napoleontische CDA-politicus in oktober 2017 zijn burgemeesterspost in de Glazen Stad verliet suggereerde hij dat hij richting Paradijs ging. Eindelijk gevonden wat hij wilde worden: voorzitter van Glastuinbouw Nederland. Anders gezegd, de voorman van alle Nederlandse tuinders.
Het geluk lachte hem daarna carrièretechnisch toe doordat er onverwachts, na een bestuurlijke vertrouwensbreuk, een vacature ontstond aan de top van LTO Nederland. Sjaak sprong erin, werd ineens het gezicht en de stem van tuinders én boeren. Nog sterker, hij wàs land- en tuinbouwend Nederland.
Gevreesd machtsblok
Dat branchegerichte bolwerk, lang doordrenkt met een CDA-cultuur, was ‘eeuwig’ een door politiek Den Haag gevreesd machtsblok. Wie de LTO tegenwerkte, zelfs ministers, kon het wel vergeten. Maar die eenheidsmacht is tanende, vertoont barsten bij de achterban die bezwaren heeft tegen de in hun ogen nogal nauwe vrijerij tussen de Haagse politiek en de brancheorganisatie. Ze luisteren meer naar het Binnenhof dan naar de Boer, is nogal eens het verwijt.
En toen kwamen de Europese milieuvoorstellen, een nieuw stikstofbeleid en een kabinet, godbetert met het CDA, met ingrijpende keiharde voorstellen. Honderden, nee duizenden, boeren moeten verdwijnen. In eerste instantie om de natuur te behouden maar volgens de boeren, vooral ook om hun (goedkope) grond te verwerven en er broodnodige woningen op te bouwen.
Diplomatieke topsport
Demonstranten worden al terroristen genoemd, sommigen zien in actiebeelden van boeren en politie een beginnende burgeroorlog. En Sjaak zit daar tussen, iedere dag constaterend dat zijn LTO-achterban afbrokkelt ten gunste van radicalere groeperingen als Farmers Defence Force en Agractie. Die zich tonen met trekkers en wegblokkades, die Sjaak niet meer als hun leider zien.
Al weken speelt hij diplomatieke topsport om vertrouwen te houden bij de LTO-achterban, gezaghebbend te blijven naar de politiek en de radicale boeren niet volledig af te stoten. Laverend wijst hij de hardste acties af, maar combineert dat altijd ook met begrip. Eens met politie-ingrijpen bij excessen maar ook ernstig bezwaar maken tegen Johan Remkes als voorgestelde verbindingsman. Immers, die heeft de milieuplannen vrijwel zelf opgesteld.
Deus ex machina
En toen was er wat in de theaterwereld heet, een deus ex machina. Een kunstgreep in de vorm van een telefoontje van minister-president Mark Rutte naar Sjaak. Geen taboes als we samen aan tafel komen, zo legde hij zijn Westlandse ‘vrind’ uit. Waarna Sjaak zwichtte en een afspraak maakte. Komende vrijdag praat hij met stikstofminister Van der Wal, landbouwminister Staghouwer en Rutte zelf. O ja, die daarvoor nog ongewenste Johan Remkes is er ook bij.
De andere, actievoerende boerenleiders waren verbijsterd, reageerden woedend en aarzelen strategisch of ze zich ook zullen aanmelden voor dat gesprek. Al was het maar om te voorkomen dat er zonder hen met de LTO afspraken worden gemaakt. Onduidelijk is nog steeds wie er aanschuift.
Vuistje
Inmiddels lacht Rutte, ongetwijfeld samen met Remkes, in zijn vuistje. Verdeel en heers is weer perfect gelukt. Nu heel slim een twintigtal grote en kleine belangenbehartigers uitnodigen, zodat een ware kakafonie ontstaat, en zeker geen eenheid.
Sjaak zit ondertussen in een spagaat waarin hij niet precies meer weet wie, waar en wat zijn achterban is, zit en doet. Zelfs als hij erin slaagt als LTO een overeenkomst met het kabinet af te sluiten is het de grote vraag welke boeren hem nog zien zitten. En hoeveel boerensteun hem nog overblijft als het niet lukt. In Sjaaks hoofd moet het paradijs op aarde er toch anders hebben uitgezien.
Rien van de Anker
Ik denk dat we Sjaak wel mogen prijzen dat hij ja heeft gezegd tegen Rutte. Daarmee heeft hij de hakken uit het zand getrokken en kan er weer gepraat worden.
Niemand is bij een blijvende ruzie gebaat. Nu maar afwachten wie er verder over zijn eigen schaduw heen kan stappen.
En dan begrijp ik niet waarom Remkes aan die tafel blijft zitten nu hij zo ongewenst is. Hij zou daardoor de boel nog behoorlijk kunnen verstieren.
Rutte speelt gewoon weer zijn eigen spel en dat doet hij geniaal. Als deze truc niet lukt, dan verzint hij wel weer een andere en laat hij Sjaak vallen als een baksteen.
Ook Ik hoorde dat er al 20 organisaties aan tafel gaan zitten met allemaal eigen grote en kleine belangen. Ook de supermarkten zijn uitgenodigd, nou ja, dan weet je het wel. Die hebben jarenlang de boeren uitgeknepen met minimumprijzen, van die kant hoef je dus ook weinig verwachten.
Niemand zal betwisten dat Sjaak van der Tak niet enthousiast genoeg is, maar daar kom je er niet mee in de landelijke politiek. Achteraf gezien was zijn burgemeesterschap in Westland voor hem het hoogst haalbare.
Als Van der Tak nee had gezegd tegen de uitnodiging van Rutte dan had hij in feite de poten onder zijn eigen stoel doorgezaagd. Hij moest wel iets doen omdat anders al die radicale boeren zijn gezag zouden hebben weggevaagd. Politiek eigenbelang speelde dus ook zeker mee.
We zullen het allemaal wel zien vrijdag!