(Westland, 7 augustus 2024). Nederlandse gemeenteraden zouden, vergeleken met Europese, groter moeten worden. Zo zegt een onderzoek van de Universiteit Leiden.
Alleen al bouwkundig betekent dat een democratische revolutie. Overal moeten nieuwe raadzalen worden gebouwd, er komen massale bijeenkomsten à la Noord-Korea. In bijvoorbeeld Amsterdam, nu 45 raadsleden, zou de gemeenteraad uit 75 personen gaan bestaan. De nu even grote Haagse raad wordt een megaclub van 67 leden.
Wat nu al bijna overal normaal is wordt dan doodgewoon: lokale parlementen worden het synoniem van kakafonie. Anders gezegd: het door elkaar heen klinken van niet bij elkaar passende of niet op elkaar afgestemde geluiden.
Aardschok
Westland is al behoorlijk op sterkte, heeft 39 zetels en uit het onderzoek blijkt dat dat er 45 moeten zijn. Maassluis moet van 25 naar 33 pluchen plekken, in Midden-Delfland betekent het een politieke aardschok. Daar zijn nu 17 raadsleden en dat moeten er 27 worden.
De lokale democratie wordt wel georganiseerde chaos genoemd maar bij zo’n immense uitbreiding kun je dat eerste woord wel weglaten. Nu al is het geregeld meer wederzijds respectloos onbegrip. Wat zich, tot nu toe gelukkig, beperkt tot verbaal en (nog) geen fysiek geweld. Maar de temperatuur in de polarisatiemeter stijgt nog steeds.
Ombudspolitiek
Westland leek rustiger te worden omdat er een nieuw bestuurscollege was gevormd met onder meer jarenlange, lokale, oppositiepartijen. Dat bleek een illusie.
Vooral omdat Westland Verstandig in die nieuwe rol soms ook een bijzonder oppositioneel (dubbel)spel ging spelen dat ombudspolitiek heet. Hetgeen de rest van de raad – oppositie én coalitie – behoorlijk ergert.
De vraag is of een grotere raad meer (rust) gaat opleveren? Die kans is vrijwel zeker klein, want je moet je toch niet voorstellen dat een tweede Peter Duijsens ook constant het woord wil voeren. Of dat er nog een GBW-straatvechter à la Remmert Keizer zo nu en dan woedend verbaal uit de bocht vliegt.
Dat een kloon van het type Nico de Gier met semi-socialistisch filosofisch gebrabbel ook het debat doodslaat en daarna een bijna-tweelingbroer van Jasper van der Voort Baudettiaans mee papegaait in Thierry-volzinnen.
Spookpolitici
Los van het onderzoek is wel duidelijk dat de plaatselijke politiek moet worden verbeterd. Vaak is het werk van raadsleden te druk en te belastend. Het inzetten van (door partijen zelf aangedragen) steunraadsleden werkt onvoldoende. Ook omdat zij als ongekozenen zonder (stem)bevoegdheid een soort halve raadsleden zijn.
Alleen als zij een duidelijkere rol én verantwoordelijkheid krijgen kun je raadsleden ontlasten en steuners ontwikkelen tot echte politici. Westland heeft volgens de gemeentesite 25 steunraadsleden. Waarvan een deel, voornamelijk bij kleinere fracties, zich redelijk profileert. En enkelen onzichtbare spookpolitici zijn.
Minimaal halveren
Er is een relatief simpele, door wetswijzingen enigszins tijdrovende, betere oplossing dan uitbreiding van raadsleden. De raad moet veel kleiner worden, minimaal halveren. En alleen bestaan uit raadsleden die, generalistisch én puur politiek, denken en besluiten.
Daarnaast komt er een tweede, hooguit even groot, raadsinstituut met leden specialisten. Dat kun je, op basis van de verkiezingsuitslag, vormen uit de kandidaten op de partijlijsten. Omdat die wel stemmen hebben behaald, maar net niet gekozen, kun je ze een formelere raadslidstatus geven. En zodanig betalen.
Dan kunnen zij als deskundigen raadsvoorstellen beoordelen en, eventueel na een stemming, als adviesbesluit aan de politieke raadsleden aanreiken. Die dat vanuit hun eigen politieke standpunt overnemen, of juist niet. Mét toelichting.
In één bijzin
Natuurlijk zal deze oplossing in de praktijk ook niet ideaal zijn maar specialisten kunnen dan onderbouwd goed hun ei kwijt. Waarna de politieke raad zijn eigen ei legt. En in hun eigen tijd moeten ze maar uitzoeken als ze met elkaar ‘botsen’.
Kwalitatief wordt de besluitvorming zeker duidelijker. En gaat het, qua vergadertijd en mogelijk minder geoha, misschien democratisch boeiender worden. Met een Duijsens die slechts in één bijzin zegt wat hij bedoelt en een De Gier die alleen maar voor of tegen roept.
Rien van den Anker
Jammer, jammer, columnist. Slecht ingelezen. Ook steunraadsleden staan op de kieslijst en sommigen hebben zelfs stemmen gekregen.
Het is inderdaad lastig om voor de lokale democratie raadsleden te vinden. Daarbij is er ook nog de versplintering door de vele fracties. Er zal inderdaad een rigoureuze oplossing moeten worden gevonden.
Tegen!
De suggestie om de rol van steunraadsleden groter te maken is zeker goed om verder uit te werken. Of dat kan met een soort aparte commissie van deskundigen moet wel goed worden uitgezocht.
Dat er zo weinig goeie raadsleden zijn te vinden heeft ook te maken met de groeiende desinteresse van de burgers. Als die zouden ervaren dat raadsleden hen direct kunnen helpen zou dat misschien veranderen. Er is nog steeds een grote kloof.
Een gemeenteraad met nog meer mensen zoals Peter Duijsens is voor velen ongetwijfeld een schrikbeeld. Maar er zitten ook jaknikkers waarvan je er ook niet meer bij moet hebben.