(Westland, 27 maart 2024). Een dezer dagen gaat vast de telefoon bij Gijs Rademaker, peilingendokter bij RTL Nieuws. Bij uitstek de man die ons over allerlei onderwerpen vertelt wat wij willen en vinden. En die in no time ons ook laat weten wat niet. Dat doet hij op basis van een luisterend en kijkend publiekspanel dat ons, zo zegt hij, representatief vertegenwoordigt. Dat doet hij in duidelijke staafstatistieken en taartdiagrammen.
Zijn naam, trouwens ook die van zijn collega/concurrent Maurice de Hond, zingt nu frequent rond in politiek Westland omdat er (opnieuw) discussie is over een lokaal referendum.
Summum
Voor veel mensen is dat ongeveer het summum van democratie, ook al is zo’n plaatselijke volksraadpleging niet-bindend, slechts raadgevend. Gewoon tussentijds het volk adviserend laten spreken over wat het vindt van belangrijke, soms lastige, zelfs kneuterige kwesties. Zo komt de politiek tot een transparanter en breder gedragen beleid, is de stellige overtuiging, dan weet je wat het volk vindt. Menigeen wil zelfs dat zo’n uitslag bindend moet worden.
Tegenstanders vinden echter dat verkiezingen een keer in de 4 jaar voldoende zijn en dat de dan gekozen raadsleden/politici capabel genoeg zijn om de problemen goed te oordelen en daarna de juiste besluiten te nemen. Doen zij dat niet goed, worden ze immers de volgende keer simpelweg niet herkozen.
Zij zien ook praktische bezwaren, vrezen (politiek) gekleurde vraagstelling, denken dat er weinig echte draagvlak bij de bevolking bestaat, dat een en ander vertragend werkt en nogal kostbaar is.
Hobbels
Een gemeente die een lokaal, soms ook door de eigen bevolking geïnitieerd, referendum wil invoeren moet daarvoor wel eerst akkoord gaan met een zogenoemde referendumverordening. Dat hebben veel gemeenten al gedaan, Westland als enige stad met meer dan honderdduizend inwoners niet.
Een dergelijk voorstel heeft Westland Verstandig nu ingediend maar tijdens de commissie Bestuur bleek onlangs dat veel raadsleden niet per se tegen zijn maar dat er nogal wat (vooral praktische) hobbels leven.
Burgemeester Bouke Arends, een oprechte ambassadeur van de representatieve democratie, zei metaforisch dat een referendum eigenlijk vanuit de bewoners wordt gezien als een rode kaart, als sluitstuk van een eerder slecht participatietraject.
Die participatie, vroeger heette dat gewoon inspraak van burgers, bleek ook voor hem en heel veel raadsleden een alternatief voor het referendum. En de huidige nu al vaker uitgevoerde participatie is volgens hen voldoende.
Probaat middel
Volgens de voorstanders is een referendum echter een probaat middel om de kloof tussen politiek en publiek kleiner te maken. Zeker in een tijd waarin veel bewoners denken dat er door politici niet naar hen wordt geluisterd. Een referendum is ‘luisteren en dan besluiten’, terwijl participatie, zo zeggen zij, ‘eerst besluiten en dan luisteren’ is
Raadskoppen tellend weet je nu al dat het voorstel om een referendum in Westland wettelijk mogelijk te maken het vanavond tijdens de raadsvergadering niet haalt. Maar tijdens die eerdere commissievergadering was het hoopgevend dat er wel breed én ernstig wordt nagedacht over een andersoortige volksraadpleging.
Je zou bijvoorbeeld eens kunnen denken aan een app of een peiling, zo klinkt het. Via een representatief panel, zoals bij Gijs. Nu maar hopen dat die de telefoon opneemt.
Rien van den Anker
Is het toch niet een beetje angst bij politici om niet voor een referendum te zijn?
Een correctief referendum gaat wat ver maar zo nu dan de bevolking vragen wat zij vinden van bepaalde plannen is op zich toch niet zo gek.
Wat een ernstig gestoord bestuur hebben we hier. Enerzijds zich in uitingen grootsteeds voordoen. Met aangezet keelgeluid roepen “Wij zijn een 100.000 inwoners gemeente!” Maar burgers een algemeen aanvaard middel tot een raadgevend referendum onthouden. Eens in de Vier jaar mening vragen is toch (meer dan) voldoende? Onze onvolprezen burgemeester ziet een referendum als een rode kaart. Zelfs een gele kaart kan niet eens worden uitgedeeld.
En over de, verplichte, wettelijke burgerparticipatie gesproken: ook daarmee wordt bij herhaling, onder meer via aanpassingen met eigen bestuurlijke geitenpaadjes, bij lange na niet nagekomen. We hebben hier bestuurlijk nog een lange weg te gaan!
Wel aardig, of toch misschien gewoon serieus, om eens na te denken of er goedkoper geregeld een peiling kan worden gehouden. Statistische deskundigen kunnen toch wel een representatieve groep mensen bij elkaar krijgen.