(Westland, 9 oktober 2024). De communicatie tussen journalistiek en politici, vooral bestuurders, hoort altijd gespannen te zijn. Zowel landelijk als plaatselijk. Als die twee werelden te dicht bij elkaar zitten is het eigenlijk principieel niet goed.
Niet ten onrechte is er veel kritiek dat er in ‘Den Haag’ een te warm sfeertje is van ‘ons kent ons’. Aan de andere kant, wel een beetje begrijpelijk als je, met uitzondering van recesperiodes, elkaar bijna dag en nacht tegenkomt op die Haagse vierkante kilometer. Dan gebeuren er dingen die ook in een klein dorp plaatsvinden. Ja, ook die. En gaan de gesprekken niet alleen over politiek, ook over auto’s en kinderen.
Lokaal zijn die contacten vaak nog nauwer. Tref je elkaar ook in de supermarkt of op een plaatselijk terras. Zitten kinderen op dezelfde sportvereniging, is de partner van een politicus lid van een hetzelfde zangkoor. Niet erg zolang alle partijen óók maar die noodzakelijke afstand bewaren. Codewoorden zijn – waar niet! – wederzijds vertrouwen en professioneel respect.
Dat is soms, vanwege karakterologische verschillen, lastig maar zowel journalist als politicus weet dat als je één keer het vertrouwen beschaamt het nooit meer goed komt. Een journalist die tegen een afspraak in toch publiceert maakt zichzelf een outcast. Dat geldt ook voor een politicus die een persmens met opzet willens en wetens voorliegt.
Embargo
Behalve, vaak bilaterale mondelinge, afspraken, zijn er tussen beide groepen professionele ‘wetten’. Een daarvan heet embargo. Dat is de – gezamenlijke – afspraak waarbij informatie iets eerder naar een journalist gaat en er een publicatiedatum wordt afgesproken. Dat is handig voor media omdat die met meer tijd een beter en gedegen stuk kunnen schrijven. Hetgeen ook weer voordelig is voor de informatieverschaffer.
Een klassiek voorbeeld is de Troonrede en de jaarlijkse landelijke Miljoenennota die – onder embargo – al dagen voor de Derde Dinsdag bij het parlementaire journaille bekend zijn. Zodat die het weekend ervoor die stapel nieuws handzaam kan vertalen in overzichtelijke nieuwsverhalen. En die dan ook bijvoorbeeld werkgeversorganisaties, vakbonden of maatschappelijk instituten – die die stukken ook al onder embargo in bezit hebben – om hun commentaar of mening kunnen vragen.
Ook het Westlandse gemeentebestuur volgt deze procedure. De programmabegroting wordt, eerder al naar alle raadsleden, een dag tevoren naar journalisten gestuurd. Zodat die er bij de presentatie – als het embargo stopt – bij hen gerezen vragen kunnen stellen. Of meer informatie willen.
Normaal en gebruikelijk
Normaal en gebruikelijk is dat dan politieke partijen, ook die van de oppositie, wordt gevraagd wat zij vinden van het (ook hen onder embargo toegezonden) financiële beleid. Het bestuurscollege loopt op dat moment wel het risico dat die raadscriticasters ‘het nieuws kapen’ met mogelijk uitgesproken reacties. Waarna die als beste publicitair scoren.
Die werkwijze stoort, bij monde van burgemeester Bouke Arends, het Westlandse gemeentebestuur. Individueel denken enkele wethouders wel anders maar een college spreekt nu eenmaal met één mond.
De geërgerde burgemeester noemde gedecideerd de oppositie om een reactie vragen terwijl de gemeentelijke informatie nog steeds onder (zijn!) embargo ligt, ‘onhygiënisch gebruik’ daarvan. Voor de duidelijkheid herhaalde hij de woorden nog een keer tegen inmiddels – jeetje, eindelijk kan ik het woord weer eens een keer gebruiken – flabbergasted persvolk.
Met niemand bespreekt
Arends gooide daarna olie op het vuur nadat de media vorige week onder embargo begrotingsstukken kregen toegestuurd en hij mailend liet weten: ‘Onder embargo betekent dat men de informatie tot genoemd tijdstip onder zich houdt en met niemand bespreekt.’
Wel een bijzondere, ietwat verknipte kleuring van de begrippen ‘wederzijds vertrouwen en professioneel respect’. Die behoorlijk ruikt naar regenteske tijden, waarin een embargo ‘gewoon’ ouderwets eenzijdig werd opgelegd. Maar mogelijk is dat je na zes jaar ‘slangenkuil politiek Westland’ weer zo gaat denken…
Interessant, maar geldt zijn eigenaardige embargo-vertaling ook voor politici – en die zijn er! – die al jaren bijna met niemand praten? En wat zijn trouwens de sancties? Niks meer tutoyeren, net als toen weer ‘u’ zeggen? Zoals ooit Swiebertje en Bromsnor. De burgemeester uit die serie moet wel Boukes jeugdidool zijn geweest.
Rien van den Anker
Dit soort inkijkjes in de politieke journalistiek zijn voor geïnteresseerden leuk en leerzaam om te lezen. Het bevestigt bovendien dat de burgemeester eigenlijk twee gezichten heeft. Soms klinkt hij modern maar dan is hij ineens heel ouderwets conservatief. Tijdens het lezen dacht ik dat hij ook gezegd had dat hij de artikelen eerst wilde lezen.
Ik kende het woord embargo onvoldoende in de journalistiek maar ik begrijp wel dat je dan elkaar professioneel moet vertrouwen. En ik begrijp ook dat dat niet met iedereen lukt. Maar zoals beschreven, die journalist valt door de mand als hij toch publiceert.
Heel subtiel is het zinnetje over het college dat met één mond spreekt. En dan de opmerking dat sommige wethouders over dit onderwerp anders denken.
Ik sluit niet uit dat burgemeester Arends dezer dagen via YouTube nog eens naar afleveringen van de Swiebertje gaat kijken.
Ik heb als woordvoerder of eindverantwoordelijke voor woordvoering jaren met embargo’s gewerkt, ik schat in meer dan honderd gevallen. Voor een Tweede Kamerfractie, een omroep, de gemeente Rotterdam, 3 ministeries en tientallen bedrijven, ook beursgenoteerde. In geen enkel van die gevallen had ik gelazer, niet intern, niet met de (internationale) media. Natuurlijk moeten journalisten van een krant stukken onder embargo met elkaar kunnen bespreken: bijvoorbeeld de collega’s van de redacties verslaggeving, binnenland en economie. Natuurlijk kunnen journalisten andere belanghebbenden naar hun mening over een embargo-stuk vragen. Publiceren? Ja, op het tijdstip dat het embargo afloopt.