(Westland, 19 januari 2022). Toch een soort historische zaterdag afgelopen week. Burgemeesters die zelf meedoen met burgerlijke ongehoorzaamheid door toe te staan dat ondanks geldende coronamaatregelen de horeca open gaat. Ook onze burgemeester, toch het toonbeeld van wettelijke gehoorzaamheid, deed mee. Eind 18e eeuw noemden ze dat in Frankrijk het begin van de revolutie.
Echt de baas
De rol van een burgemeester is, als verantwoordelijke voor orde en veiligheid, steeds groter geworden. Dat komt ook omdat hij of zij zitting heeft in de Veiligheidsregio en bijvoorbeeld bij een pandemie extra bevoegdheden krijgt. Er zijn dus steeds meer momenten dat hij echt de baas is.
Die in die uitzonderlijke rol formeel geen verantwoording moet afleggen aan zijn democratische baas ,de gemeenteraad. Natuurlijk kan hij door die raad politiek wel worden bekritiseerd maar juridisch valt hij dan onder de minister van binnenlandse zaken. Heel formeel onder de Koning.
Niet gekozen
Want die laatstgenoemde heeft hem benoemd. Vroeger ging dat via een ministeriële sollicitatieprocedure, maar de laatste jaren is de invloed van de gemeenteraad wel toegenomen. Hij mag nu kiezen uit twee voorgeselecteerde kandidaten en er daarna een voordragen voor koninklijke benoeming. Maar een burgemeester wordt niet door het volk gekozen.
Dit weekeinde toonde aan dat een burgemeester in een spagaat terecht kan komen. Dat hij enerzijds na een jarenlange pandemie duidelijk voelt dat het economische welzijn van zijn gemeente is beschadigd, dat hij geconfronteerd wordt met burgers die met hun bedrijf omvallen of dreigen om te vallen en dat vele inwoners het niet zomaar zat zijn maar gewoon ongehoorzaam moeten zijn. Omdat ze het anders niet eens meer zat kunnen zijn.
Onverstandig
Eerst was er nog die Limbo-slimme Valkenburgse burgemeester die het illegaal openen van (toen ook nog gesloten) winkels en horeca beschreef als een (protest)demonstratie. Waarvoor hij toestemming kon geven. Later volgden burgemeesters die alleen maar enkele voorwaarden stelden aan afstand, mondkapjes en niet te druk. Maar hoe dan ook, het was toch (begrijpelijk lafhartig) toegeven aan het morrende gepeupel.
Als de Fransen koning Lodewijk de veertiende dat indertijd had gedaan had hij en zijn vrouw Marie-Antoinette niet onder de guillotine terechtgekomen. Anno 2022 leek dat zelfs onze kroonbenoemde Bouke onverstandig.
Stel je voor
Maar stel nu eens dat hij, wat velen al lang willen, wat in veel democratische landen al normaal is en wat hier ook zeer realistisch is, net als raadsleden gewoon een gekozen politicus zou zijn geweest. Dat hij bijvoorbeeld op 16 maart herkozen wil worden. Dat hij de weken ervoor lekker op campagne moet gaan om kiezers te werven. Kiezers die winkels of horecabedrijven hebben die al tijden of gesloten of beperkt open zijn. Kiezers die consumenten zijn en smachten naar shoppen of kroegbezoek. Stel je voor.
Dan hadden we vrijwel zeker al veel eerder betogende burgemeesters gehad. Dan waren er al lang en breed burgervaders of -moeders geweest die demonstratief aan de toog bier of wijn hadden genipt. Desnoods nog een keer extra proostend omdat de persfotograaf nog niet tevreden was. Alles voor de kiezer!
In zijn ogen
Tegen de tijd dat we hier besluiten tot een gekozen burgemeester – een systeem dat trouwens ook wel enige voordelen heeft -, dan zullen we die portefeuille orde en veiligheid wel aan iemand anders moeten geven. En zeker niet in handen van een verkiesbare politicus wiens carrière in zijn ogen soms veel belangrijker is dan ons algemeen gezondheidsbelang.
Rien van den Anker
Ik ben wel voor een gekozen burgemeester maar de columnist wijst terecht op een van de risico’s. In andere landen wil de burgemeester jarenlang nergens naar omkijken maar 3 maanden voor de verkiezingen is ineens alles mogelijk.
Een gekozen burgemeester is een gedrocht. De man of vrouw wordt dan volledig meegesleurd in het politieke spel. Met alle trucjes die je nu bij de wethouders wel ziet gebeuren. Een via de gemeenteraad en aan het slot benoemde burgemeester zoals nu is een goede tussenweg.
Het burgemeesterschap wisselend laten uitvoeren door wethouders zoals dat in Engeland gebeurt, is ook een oplossing.
Wat mij opvalt is de vreemde constructie dat de burgemeester zowel voorzitter is van de gemeenteraad als van het college van wethouders. Dat brengt hem altijd in een spagaat omdat hij twee heren moet dienen.