(Westland, 2 augustus 2023). In het werkprogramma van het Westlandse bestuurscollege staat dat er een gemeentelijke ombudsman moet komen. Vooral Peter Duijsens van Westland Verstandig is een groot voorstander, andere partijen (zowel van coalitie als oppositie) zijn niet tegen maar vinden dat dat niet de hoogste prioriteit heeft. Nu kunnen burgers die over de gemeente klagen terecht bij de Nationale Ombudsman.
Even voor de wokegekleurde lezers, de naam ombudsman komt uit het Zweeds waarbij ‘man’ afgeleid is van ‘mandataris’. Wat in het Latijn ‘gevolmachtigde’ betekent. De naam ombudsvrouw wordt wel steeds vaker gebruikt.
Onafhankelijk, geen bijbaantje
Het fenomeen gemeentelijke ombudsman is allang realiteit bij grote gemeenten, ook bij bedrijven en media. Dan is het een open loket voor burgers, klanten en lezers/kijkers die vinden dat hen onrecht is aangedaan. Waar ze daarover dus kunnen klagen. Zo’n ombudspersoon moet wel onafhankelijk kunnen werken want niet alleen werknemers, ook directies kunnen en worden geregeld gekapitteld en aangeklaagd.
Die vinden dat begrijpelijkerwijs niet leuk maar het zou wat al te gemakkelijk zijn als leidinggevenden de ‘ombudder’ zouden kunnen passeren of zelfs ontslaan. Het moet dus zeker geen bijbaantje voor een interne collega zijn. Interessant is in dit verband dat de ombudsman bij enkele nationale kranten weer is verdwenen omdat de ‘eigen’ collega die dat werk enige tijd deed, een soort lastige paria dreigde te worden. Ook later ‘gewoon’ terugkeren op de redactie bleek lastig, soms nauwelijks meer mogelijk.
Ombudsman lijkt beter
Dat Westland Verstandig groot voorstander is komt ook omdat deze partij, net als Richard de Mos in Den Haag een soort ombudspolitiek propageert. Die is bijvoorbeeld zichtbaar in haar burgerkantoren in Naaldwijk en ‘s Gravenzande waar burgers, niet alleen partijleden, kunnen binnenwandelen voor vragen en klachten. Ook over de gemeente.
Raadsleden en partijbonzen spelen dan in zekere zin de rol van ombudsman. Burgers kunnen bij andere partijen ook wel hun opmerkingen spuien maar ook je kunt je afvragen of (partijpolitieke) politici daarvoor wel de juiste personen zijn.
Een officiële ombudsman lijkt beter, maar daarbij is het dan weer de vraag of zo’n instituut wel alle problemen tussen burgers en overheid kan oplossen. Zelfs als hij of zij elke klacht van een burger, bedrijf of organisatie tot een goed einde brengt, dan is dat vaak meer een tijdelijk lapmiddel dan een permanente oplossing.
Nauwelijks sexy banen
Want het echte probleem op dit moment is dat heel veel gemeenten, zeker niet alleen Westland, structureel intern niet op orde zijn. Nog sterker, dat zij als bedrijf rammelen. Dat komt onder meer doordat er heel lastig gekwalificeerd personeel is te vinden. Omdat ambtelijke banen nauwelijks als sexy worden ervaren en bovendien veel lager worden betaald dan vergelijkbare jobs in het bedrijfsleven.
Dat betekent dat er nu nogal veel tijdelijke ‘externen’ door de gemeentelijke gangen lopen. Een deel vervangt tijdelijk ook al tijdelijke collega’s. Anderen waren in loondienst, namen ontslag en zijn als (veel duurdere) ZZP’ers weer teruggekomen. Doen nu weer hun ‘oude’ werk!
Een ander probleem, daarin is deze tuinbouwgemeente ook niet uniek, is dat er – ondanks dat de fusie van Westland al 20 jaar oud is – nog steeds sprake is van afdelingen die in feite nog steeds functioneren als koninkrijkjes uit het verleden. Waar nog immer ambtelijke mastodonten ‘regeren’ zoals ze dat ooit in hun dorpen nog deden.
Afhankelijk van ambtenaren
Die huidige, pijnlijke situatie is overigens geen reden om niet te starten met een eigen ombudsman. Maar dan tegelijkertijd wel beginnen met zelfreflectie. Een diepgravende interne reorganisatie van het gemeentebedrijf is keiharde noodzaak.
Dat vereist groot lef van zittende bestuurlijke politici, en gemeenteraad. Zeker omdat een deel van hen in hun werk totaal afhankelijk is van de ambtenarij. Maar als daarna de gemeente bedrijfsmatig een goed geoliede machine is, is een ombudsman nog wel nodig, maar veel minder.
Rien van den Anker
Wanneer ik je verhaal lees dan zou je eigenlijk niet voor een onafhankelijke ombudsman moeten pleiten, maar veel eerder voor de onafhankelijke auditor. Een functie die men in bijvoorbeeld Noorwegen ook al vele jaren kent.
Een goede zaak ombudsman. Nu klagen over geen personeel krijgen, In de vorige bestuursperiode met het CDA als grootste coalitiepartij konden er wel 6 ambtenaren a 100000 euro per jaar vrij gemaakt worden om ,burgers dwars te zitten in de onzinnige handhaving. Dat was het misselijke beleid: alles voor de tuinder, niets voor de burger.. Laten die 6 maar nuttiger werk doen. En schei nou eens uit die tuinbouw op te hemelen. Nog steeds zitten sloten met gif, nog steeds wordt 10% van al het gas door de tuinbouw opgeslurpt en nog steeds worden arbeidsmigranten uitgebuit.
Er gloort, buiten mogelijke onderzoeken over het functioneren van het ambtelijk apparaat (naar verluidt liggen er nog twee eerdere ergens te verstoffen), licht en uitzicht aan het eind van tunnel wat betreft de genoemde “mastodonten” die al dan niet nog de lakens uit delen.
Dat zit zo : het waren er 20 jaar geleden aanzienlijk meer maar, velen zijn, al is het maar door pensionering, langdurige arbeidsongeschiktheid, en functies elders vertrokken. De zittenblijvers zullen allengs volgen en evenals met degenen die nu al thuiszitten, tot eigen verwondering beseffen dat hun vertrek niet als een onoverkomelijk gemis wordt ervaren.