(Westland, 21 augustus 2024). Niemand wil meer burgemeester worden. Het aantal kandidaten bij een vacature wordt steeds minder. Het beroep is alleen nog populair bij kinderen als je ze vraagt wat ze het liefst willen we worden. Burgemeester, want dan ben ik de baas, denken ze, onterecht.
Westland zit nog redelijk goed want onze Bouke Arends wordt binnenkort na eenzelfde periode voor 6 jaar herbenoemd. Ondanks enige kritiek uit de gemeenteraad wil hij graag blijven zitten. En daar mogen ze wel blij mee zijn..
Die verminderde interesse komt door de (dalende) status van het vak. Ooit behoorde je met huisdokter, notaris en bovenmeester tot de notabelen. Die, redelijk regentesk, het volk bijeen hielden. Waar iedereen naar luisterde.
Die tijd is voorbij, hij of zij ‘regent’ nog de koninklijke lintjes, bezoekt meer honderdjarigen en minder heel lang getrouwden.
Dan is er nog altijd de – uit de tijd zijnde – botsende dubbelfunctie van voorzitter van het wethouderscollege en van de gemeenteraad. Waarbij die laatste allang niet meer de homogene groep aardige burgers is maar een versplinterde spiegel van de samenleving. Die zijn autoriteit niet meer automatisch accepteert. En die geregeld forse verbale ruzies tussen kibbelende wethouders moet sussen.
‘Polderburgemeester’
Officieel is hij qua portefeuille alleen verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid. Dat gebeurt in de ‘driehoek’ met openbaar ministerie en politie, in een steeds meer polariserende wereld. Waarin demonstraties over Zwarte Piet of klimaat zich niet beperken tot Den Haag of Amsterdam, maar net zo makkelijk in ‘dorpse’ stekken als Westland plaatsvinden.
Tegenwoordig moet een ‘polderburgemeester’ vaker verwarde personen laten opsluiten en zijn, eerder nauwelijks gebruikte, bevoegdheid gebruiken om een burger een gebiedsverbod of een last onder dwangsom op te leggen, vooral bij drugscriminaliteit. Waardoor ‘die wereld’ soms angstwekkend reageert met bedreigingen of autobranden. Aan zijn adres.
Inmiddels worden door de landelijke overheid ‘zomaar’ nieuwe taken bijna vanzelfsprekend opgelegd. Zo hebben burgemeesters verantwoordelijkheid binnen het Veiligheidsberaad, ooit beoogd om bij rampen of grote branden intergemeentelijk in te kunnen grijpen. Die houden namelijk geen rekening met gemeentegrenzen.
Maar dat leidde er bij de Coronacrisis toe dat dat veiligheidsinstituut simpel werd ingezet bij het uitvoeren van bestuurlijk discutabele, maatregelen als een avondklok. En dat gebeurde bijna ook bij de, nu nog politiek op de helling staande, Spreidingswet en het gemeentelijk verdelen van asielzoekers. Politiek Den Haag was er ‘als de kippen’ bij om de uitvoering daarvan bij de burgemeesters te leggen.
‘Grote brussen’
Tegenwoordig heeft een Westlandse burgemeester ook nog extra werk om lokale belangen te verdedigen binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, waarbinnen ‘grote brussen’ als Van Zanen en straks Schouten, de kleintjes nogal eens de mond willen snoeren. Hou je erbuiten, Bouke!
En dan zijn er ook nog Westlanders die vinden dat hij veel vaker ‘tussen het volk’ op pad moet zijn. ’n Bakkie pleur, burgemeester?
Maar het echte probleem zit natuurlijk in de structuur waarbij een burgemeester nog steeds ondemocratisch wordt kroonbenoemd. Hét argument daarvoor is dat hij dan boven de partijen staat En niet partijpolitiek gebonden is.
Daardoor is zijn ongekozen rol een beetje vergelijkbaar met die van de leden van het Koninklijke Huis waar de premier verantwoordelijk is voor alles wat zij doen en zeggen. Een gemeenteraad kan namelijk wel zijn vertrouwen in hem opzeggen maar formeel is het alleen de Koning die hem de laan uit kan sturen. De gekozen raad gaat daar niet over, al is een burgemeester met een motie van wantrouwen aan zijn broek, wel zo verstandig om dan maar zelf op te stappen.
Politiek schurkt
Om hem politiek neutraal te houden heeft hij ook geen andere collegetaken. Alhoewel, daar gebeurt iets sluipends, want sommige burgemeesters doen nu al functies die – vergelijk prinses Laurentien – begrijpelijk maar ook op het randje zijn.
Zo is burgemeester Arends binnen de belangenorganisatie Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) lid van de commissie Europa & Internationaal. Die zichzelf ‘politiek assemblee in Brussel’ noemt. Met burgemeesters en wethouders waarbij Arends (vergissing!) wethouder Westland wordt genoemd en ook lid van de PvdA.
Een taak met een lobby-karakter om, vaak in Brussel, Nederlandse (VNG-)belangen onder de aandacht te brengen. Een taak, hoe nuttig en belangrijk ook, die (grensoverschrijdend) onvermijdelijk politiek schurkt. Een prinses zou zoiets verboden worden.
Rien van den Anker
Een informatieve column. Ik wist niet dat het werk van een burgemeester zo aan het veranderen is. Nog even, en ik ga anders naar hem kijken.
Je kunt ook geregeld zien dat de burgemeester zoekend is. Een voorbeeld is de Flora Campus waar alle collegeleden een stukje verantwoordelijkheid dragen. Ook Arends doet daar mee mee. Soms lijkt het wel of het zijn campus is.
Als je verder praat over de rol van de burgemeester komt vuil zeker ook het moment om te hoek kijken of hij eigenlijk niet gekozen zou moeten worden. Dan hebben de kiezers meer te vertellen wie het wordt maar dat betekent wel een aantasting van een rol boven de partij.
Het wordt nauwelijks genoemd maar de sterke verandering van de Vereniging Nederlandse Gemeenten is op zich al een aparte column waard. Dat is een groeiend, ook politiek, machtsblok geworden.
Dat schnabbeltje in Brussel is toch niet zo erg. Hij vertegenwoordigt daar ook het Westland.
Goed zo columnist, een positieve column is ook een column.