(Westland, 18 januari 2023). Het piept en kraakt in het gemeentehuis, niet alleen politiek vooral ook ambtelijk. Net als in het bedrijfsleven is er sprake van een groot personeelstekort, er kunnen geen gekwalificeerde mensen worden gevonden. Geregeld klinkt ook het excuus van een wethouder dat iets niet snel kan worden uitgevoerd omdat die ene essentiële ambtenaar toevallig ziek is. Of onlangs is vertrokken; dat een opvolger nog niet is ingewerkt. Een insider: ‘Het is een wonder dat het bedrijf gemeente nog zo draait als het nu draait’.
Middenkader
Vooralsnog lijken de problemen de bevolking nog het minst te raken. Paspoorten, rijbewijzen en dergelijke kunnen nog binnen acceptabele termijnen worden geregeld, dat geldt bijvoorbeeld ook voor veel (jeugd)zorgtaken, groen- en straatonderhoud.
Het zit hem vooral in het middenkader, gespecialiseerd en hoger personeel. Dat is het ambtelijk niveau waar beleid wordt vormgegeven en voorbereid, waar hogere ambtenaren de politieke bestuurders moeten vervangen. Omdat die ook niet op zes plaatsen tegelijk kunnen zijn.
In de praktijk levert dat geregeld serieuze problemen op, procedures gaan traag, duren soms heel lang. Dat komt ook doordat de wettelijke regels, denk aan milieu- en omgevingsvergunningen, juridisch ingewikkelder zijn geworden. Grote bouwprojecten, zowel woningen als utiliteitscomplexen (bedrijven, scholen, etc.), duren met (verplichte) procedures soms jaren tussen plan en ingebruikname. Ook wegen, zeker als die samen met provincie en Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) worden voorbereid, kosten veel, veel tijd.
Terechte kritiek
Ook lopende processen gaan mede door gebrek aan voldoende personeel niet altijd zoals ze zouden moeten lopen. Dan komt er, na de presentatie door de verantwoordelijke wethouder, terechte kritiek vanuit de raadspolitiek, dat het wel anders of beter had gekund.
Nog maar onlangs was er gemopper over de financiële oplossing rond de aanleg van de vernieuwde Wippolderlaan nabij de Westlandroute, een vergelijkbaar kritiekpunt klonk over het kostbare miljoenengedoe rond de waterberging bij de ranch aan de Galgeweg. Ook was er verbijstering dat de provincie forse bedragen voor beter openbaar vervoer rondstrooide maar dat Westland totaal misgreep. Uit informele opmerkingen blijkt dan dat er soms – tijdgebrek, geen mankracht – onvoldoende goed is onderhandeld.
Maar ook toen dat wel goed gebeurde kon het bijna mis gaan, bijvoorbeeld met door de landelijke overheid beschikbaar gestelde eurotonnen voor energiearmoede. Toen bleek dat de gemeente door gebrek aan ambtenaren het geldbedrag niet op de juiste manier kon uitgeven. Pas na politieke druk, enig schuiven en duwen lukte het nog. Het zijn slechts voorbeelden, maar toch.
Oorzaken
Het gemeentelijke personeelsprobleem in Westland is niet uniek, andere gemeenten kennen het ook. Het is gissen naar de oorzaak maar je hoeft niet fantasierijk te zijn om er een paar te bedenken. Zeggen dat je ambtenaar bent is niet sexy, zeker als je erbij ‘in Westland vermeldt. Het klinkt nog mooier als je bij een Haags ministerie werkt. Zelfs de provincie heeft qua beeldvorming, niet terecht overigens, een beter imago.
Daarnaast kan ook de salariëring (in vergelijking met commerciële en ICT-banen) meespelen. En dan is er tegenwoordig een meebeslissend thuisfront dat onder meer qua huisvesting weinig te bieden is. Tussen de kassen wonen!!
Kostbaar, ook inefficiënt
De nu vaak gekozen onbevredigende, tijdelijke oplossing is dat massaal externe ZZP’ers worden ingehuurd. Kostbaar, ook nogal eens inefficiënt, er zijn voorbeelden waarin een vervanger een vervanger vervangt. Continuïteit dreigt in ambtelijk Westland een vergeten woord te worden.
De tuinbouwwereld kent al jaren personeelsproblemen; arbeidsmigranten zijn daar deels de oplossing. Het is voor velen misschien schrikken maar waarom zou een hoog opgeleide Pool, Indiër of Somaliër geen goede ambtenaar in Westland kunnen zijn? Of een Oekraïner? Komt er ook nog eens wat extra kleur aan de Verdilaan.
Rien van den Anker
De politieke leiding in de gemeente zou ook eens wat harder op tafel moeten slaan. Misschien wel eens vloeken. Maar ja, misschien heet dat tegenwoordig grensoverschrijdend gedrag.
Het is ongelooflijk als je leest hoe het bedrijf dat gemeente Westland heet er aan toe is. Na de fusie zou het allemaal beter worden en ook met minder ambtenaren. We zitten nu al boven de duizend!
Misschien is een totale reorganisatie van het ambtenarenkorps een goed voorstel. Na 20 jaar mag de bezem er wel doorheen zodat zeker alle oude eilandjes uit het verleden verdwijnen.
Wat er nu gebeurt zijn de naweeën van een gemeentelijke fusie. De laatste restanten van de vroegere dorpsambtenaren zijn binnenkort allemaal met pensioen. Hoop gloort.
Een radicale oplossing is ook om nieuwe wethouders niet alleen politiek te benoemen maar ook op hun talenten als werkgever. Een aantal van hen is qua meerkennis totaal afhankelijk van de ambtelijke staf. En die kan er, niet altijd overlopend van deskundigheid, wel eens misbruik van maken.
Ik heb ook wel eens de indruk dat ze bij de provincie en de ministeries in zekere zin neerbuigend neerkijken op het Westland. Dat is toch die gemeente waar ze geen islamitische school willen en te weinig slaapplekken voor arbeidsmigranten realiseren. En ook geen tijdelijke vluchtelingen opvangen.