(Westland, 7 december 2022). De gemeentelijke, politieke en ambtelijke wereld in Westland is een wonderlijke. Een bedrijf dat geen bedrijf is en dat onder commerciële omstandigheden al lang failliet zou zijn.
Ook een organisatie waarin niemand echt de baas is. Nee, ook de burgemeester niet hoewel veel burgers dat denken. En dat geldt eveneens voor de wethouders, al komen die naar buiten nog wel eens bazig over.
Staatsrechtelijk zijn die bestuurders ondergeschikt aan de gemeenteraad, die is hun baas. Maar omdat die veelal een kakofonie van meningen en tegenstellingen is, heeft die nogal weinig machtskracht. Waar menig wethouder dan weer gebruik van maakt.
Rammelig gebit
Niet te cru, want een geschoffeerde gemeenteraad kan ook zijn tanden laten zien, wethouders wegsturen, het vertrouwen in de burgemeester opzeggen. Al blijkt dat gebit soms behoorlijk rammelig omdat daadkracht alleen met een raadsmeerderheid kan. En die wethouders weten dat hun coalitiefracties hun (meerderheids)steun vormen. En daarvoor geldt vaak niet het (on)gelijk van een feitelijke discussie maar alleen een politieke werkelijkheid. Dan telt slechts het in het pluche houden van het bevriende college.
Binnen de ‘gemeentefabriek’ zijn ambtenaren heel belangrijk; die vormen een soort bedrijf binnen het bedrijf. Staan ten dienste van bestuurders die als politici nogal grillig en ongrijpbaar functioneren. Begrijpelijk omdat zij moeten dealen met een gemeenteraad die ook grillig en ongrijpbaar is.
Gewoon mens
De ambtelijke macht groeit wanneer een wethouder qua deskundigheid klungelt. Maar ook een deskundige bestuurder is afhankelijk van de ambtenaar, die hem/haar loyaal steunt, maar soms ook gewoon mens is.
Een politiek bestuurder kan een (top)ambtenaar niet eens ontslaan. Het enige wat hij kan doen is naar de ambtelijke directeur, vroeger de gemeentesecretaris, gaan en een verzoek tot bijvoorbeeld overplaatsing indienen. Of vragen om een procedure tot ontslag. Daarna zal de ambtelijke directie besluiten. Binnen juridisch ambtelijke regels, geen politieke.
‘Aftrekselsorry’
Tegen deze achtergrond is het klein bier maar wel principieel wat er onlangs op het Westlandse gemeentehuis gebeurde. Groot bier trouwens voor de betrokken burgers.
Eerst was er die opmerkelijke brief die de Seniorenraad meldde dat hij geen rechtstreeks contact meer met de verantwoordelijke wethouder hoefde te zoeken. Dat kon via een andere instantie. Vragen van GBW-raadslid André van den Berg sloegen in als een bom, een Verstappiaanse beantwoording volgde met een ‘aftrekselsorry’ dat de brief niet had moeten worden verstuurd.
Iets soortgelijks ontstond toen LPF-raadslid John Witkamp pissige vragen stelde over het niet betalen van een hulpsubsidie aan een Poeldijkse muziekclub. Waarbij faillissement dreigde. Ook nu weer een razendsnel antwoord met als bedenkelijk argument een zieke ambtenaar. Ongetwijfeld waar maar niet sterk. Nog sterker, erg zwak omdat klaarblijkelijk niemand anders dat bedragje gewoon kon of mocht overmaken.
Gevingertikt
Pas nadat de wethouder met deze raadsvragen politiek was gevingertikt, kon hij blunderende ambtenaren, waarschijnlijk vloekend, oppoken tot correctie. Maar je mag toch hopen dat die organisatie daarnaast voldoende zelfreinigend vermogen heeft om herhaling te voorkomen. En dat het de volgende keer niet om grote belangrijke dingen gaat.
Dat is overigens heel onzeker omdat het personeelsverloop en de daarop volgende, veelal externe, vervanging in ambtelijk Westland pijnlijk hoog is. En wat is er gebeurd met die rare briefstuurders en die te late subsidiebetalers? Een extra beoordelingsgesprek, inclusief uitbrander? Geen jaarlijkse salarisverhoging? Gevreesd moet worden dat die ‘daders’ allang zijn vertrokken omdat toevallig hun halfjaarcontract inmiddels is verlopen. Als vervanger van een vervanger.
Rien van den Anker
Wie frquent met de gemeente te maken heeft weet er alles van. Iedere keer heb je weer een nieuw contact dat je moet uitleggen waar het over gaat. En inderdaad vaak gaat het over een vervanger van een vervanger.
Niet alleen wethouders merken dat het verloop bij de ambtenaren nogal groot is ook de burgers ervaren dat geregeld.
De kans is natuurlijk ook groot dat sommige ambtenaren in de organisatie eigen eilandjes vormen met als uitgangspunt: Zo deden we het, zo doen we het en zo zullen we het wel blijven doen. Je zal er als burger of wethouder maar mee te doen krijgen. Ik denk dat veel mensen de macht van die Vierde Macht onderschatten!
Rare formele situatie dat een wethouder formeel niets mag zeggen over zijn ambtenaren. De praktijk van die arbeidsrelatie is natuurlijk iets genuanceerder maar het geeft wel aan dat de macht van een wethouder wel groot lijkt maar niet is. In feite zit hij of zij klem tussen lokale politici en gemeenteambtenaren. Soms moet dat een spagaat zijn.
Ongevraagd advies voor de ambtenaren / wethouders/ burgermeester. Goede voornemens voor het aanstormende nieuwe jaar. Win het vertrouwen van de Westlandse burgers in de politiek weer terug!