Westland, 22 januari 2025). Burgerberaad. Een al bestaand begrip dat nu weer een soort revival mee maakt. Bij zo’n beraad, (ook forum genoemd) is er een (gelote) groep bewoners die de politiek adviseert of helpt te beslissen over een specifiek onderwerp. Landelijk gebeurt dit in opdracht van regering of parlement, kan ook gemeentelijk of provinciaal worden gehouden.
Beroemd is het eerste beraad zo’n twintig jaar geleden van toenmalig D66- minister Alexander Pechtold over het onderwerp Kiesstelsel. Een miljoenen kostende flop met een eindrapport waar het kabinet-Balkenende niks in zag. In een la belandde. Waar het nog steeds ligt, onderaan.
Sinds vorige week kennen we het Nationale burgerberaad klimaat. 175.000 willekeurige Nederlanders kregen een deelnamebrief, 175 zijn er nu uitgekozen om de komende maanden in sessies bij elkaar te komen. Om zoveel mogelijk ideeën en suggesties te spuien over dit onderwerp. Bij de openingssessie was de kakafonie al gelijk duidelijk. Het leek wel of alleen initiatiefneemster minister Sophie Hermans het ziet zitten.
Ruziemakers en marionetten
Toeval of niet, eind vorige week was zoiets als een burgerberaad ook nieuws in Westland. Het was de, vorig jaar na ruzie teleurgestelde en bitter vertrokken, wethouder Barend Rombout (Westland Verstandig) die meldde dat hij ook zo’n plan heeft. Dat had hij half december in zijn enigszins rancuneuze boek ‘Polderpolitiek’ al aangekondigd.
Daarin veegde hij rüchtsichtslos de vloer aan met de Westlandse politieke wereld. Die hij beschreef als een club van ruziemakers, met wethouders die als marionetten door fractievoorzitters worden bespeeld. En waarin hij ‘voormalige vrienden’ soms, feitelijk onjuist, onderuit haalde. Mede daardoor ging zijn lokale burgerberaadplan publicitair enigszins verloren.
Formulieren met een nummer
En nu komt hij met een concreet plan waarbij hij een club van 200 wil oprichten. Daarin moeten alle bevolkingsgroepen in gelijke mate vertegenwoordigd zijn. Mannen en vrouwen van jong tot oud, uit verschillende sectoren, met hoge en lage inkomens, werkend en niet-werkend, ook hier niet geboren Westlanders.
Die doorsneeclub wordt zo betrouwbaar mogelijk geselecteerd via een notaris die de deelnemers alleen maar kent van een formulier met een nummer. Pas daarna worden de namen bekend gemaakt.
Opmerkelijk schrijft Rombout dan wel: Met de nodige ondersteuning van goede en vertrouwde ondernemers is zo’n project het proberen meer dan waard. Wie, waarvandaan en hoeveel dat zijn wordt niet gemeld!!
Op basis daarvan wil hij komen tot een Westlands Deltaplan. Eerst uitgewerkt via kleine gespreksgroepen en daarna plenair met de totale club. Die dan met tenminste 60 procent instemming moet geven.
Uitholt en ondergraaft
Als je dit leest vraag je je wel af waar de gemeenteraad dan is, of je diens rol op thema’s niet uitholt. De echte volksvertegenwoordiger kun je bij verkiezingen ook nog eens wegsturen. En of je met zo’n tijdelijke maar niet-gekozen ‘gemeenteraad’ de lokale democratie ondergraaft.
Bij het nationale Klimaat-burgerberaad is de opdrachtgever de landelijke overheid, die in feite publieksmeningen wil horen, op prijs te stellen. De aanbevelingen gaan daarom naar kabinet en Kamer, al hoeven die ze niet over te nemen. Wel moeten ze een onderbouwde toelichting geven waarom ze dat niet doet.
‘In de achterzak’
De uitslag van een lokaal door burgers zelf genomen initiatief, zoals dat van Rombout c.s., gaat naar bestuurscollege of gemeenteraad. Maar die zijn, hebben er immers niet om gevraagd, niet verplicht om er iets mee te doen. Kunnen beleefdheidshalve tactisch zeggen dat ze alles gaan bestuderen.
Maar als de zittende, door de burgers gekozen, politiek zich niets aantrekt van de aangedragen voorstellen, dan heeft de ex-wethouder een ultieme oplossing ‘in de achterzak’. ‘Dan gaat de club van 200 een eigen politieke partij oprichten om zijn plan te realiseren.’
Heel even denk je dan dat Barend misschien wel weer terug wil komen als wethouder. Maar na een jaar tussen ruziënde politici heeft hij vast geleerd dat te ontkennen..
Rien van den Anker
Ach, Barend, de arme…
De gedachte is wel goed, door loting kun je voorkomen dat de bekende schreeuwlelijkers weer een plekje krijgen. Maar met deze methode wordt één belangrijk facet vergeten: deskundigheid. Er zijn tal van onderwerpen, waar veel mensen wel een mening over, maar de ballen verstand. Als je dit systeem wil invoeren moet je daar ook rekening mee houden.
Volgens mij is het beter om bij de samenstelling van een kandidatenlijst van raadsleden eerst een soort kennistest in te voeren. Niet op basis van bijvoorbeeld examens, maar ook op beroeps- en levenservaring. Dit om te voorkomen dat raadsdebatten niet het niveau van de beroemde kip zonder kop krijgen.
De chaos die er nu vaak aanwezig is in de lokale democratie zegt dat het systeem inmiddels behoorlijk roestig is geworden. Dan moet je dat reviseren, de motor volledig herstellen omdat die in feite is beschadigd en niet meer goed functioneert. Voorstellen zoals een burgerberaad of iets als een club van 200 helpen niet, de motor gaat dan niet weer lekker draaien.